Rob Stroeks en Steven Blom (IA Stagiaire), NOST Tokyo (Innovatie Attaché Netwerk Tokio)
Origineel gepubliceerd op de site van RVO.
Halen, brengen en ontwikkelen. Dat waren de thema’s van de Japan missie eind oktober op gebied van energie, met focus op renewables en offshore wind. De missie bouwde voort op eerdere missies op gebied van renewable ocean energy uit 2013, en viel samen met het Staatsbezoek aan Japan. Een 38-koppige delegatie van 24 organisaties kwamen in contact met ongeveer vierhonderd Japanse specialisten. Op 30 oktober opende Koning Willem-Alexander een bilateraal evenement waar interactie centraal stond: alle Nederlandse organisaties gaven korte presentaties, hadden een eigen promotionele stand, en er waren workshops op negen thema’s. Verder waren er veldbezoeken en een beleidsseminar met Japanse ministeries van economie, infrastructuur, milieu en het Cabinet Secretariat.
Met de twee grote missies van 2013 en 2014 en vele kleinere missies en individuele bezoeken, zijn nu de belangrijkste Japanse partijen bekend bij de Nederlandse delegatieleden. Omgekeerd is Japan nu goed op de hoogte van de kennis, kunde en spelers die ons land in huis heeft. Zaak is nu dat Nederlandse partijen de opgedane relaties verder ontwikkelen, investeren in bilaterale verdieping, zakenrelaties aangaan, deelnemen aan tenders, lange-termijn relaties aangaan. Het voorjaar van 2015 biedt daartoe al veel kansen.
Details
Tijdens het Staatsbezoek van Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima aan Japan dat tussen 29 en 31 oktober 2014 plaatsvond, bezocht ook een grote economische delegatie van circa 150 personen het land. De missie werd geleid door de Minister van Economische Zaken, Henk Kamp, en de voorzitter van VNO-NCW, Hans de Boer. In het kader van het staatsbezoek reisde Minister Koenders van Buitenlandse Zaken mee.
De economische missie bestond uit vijf delegaties op gebied van energie/offshore wind, cyber security, smart mobility, healthy ageing en land- en tuinbouw. De missie werd georganiseerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) in opdracht van de Ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken. IA Tokio organiseerde de programma’s voor de eerste vier. Dit artikel blikt terug op de energie/offshore wind missie die plaatsvond tussen dinsdag 28 oktober en zaterdag 1 november 2014. De delegatie voor dit thema bestond uit 38 deelnemers van 24 bedrijven en kennisinstellingen.
Kennis halen, brengen en samen ontwikkelen
De missie richtte zich op het bij elkaar brengen van Nederlandse en Japanse kennis en producten, en beoogde het opzetten van samenwerking. De drijfveer daarbij wordt gevormd door de verschillen tussen onze landen, die beide actief zijn als het gaat om renewables en offshore wind.
Nederland is een interessante partner voor Japan, waar de ontwikkeling voor renewables en offshore wind veel meer door noodzaak gedreven wordt. Het land worstelt met de formulering van een concreet beleid, een roadmap met activiteiten en doelstellingen. Mede debet hieraan zijn de acute uitdagingen die Japan heeft sinds de aardbeving en kernramp in 2011: op alle fronten zijn snelle systematische veranderingen nodig om hernieuwbare energie een rol van betekenis te laten spelen als vervanger voor kernenergie. Het ziet er vooralsnog naar uit dat een aantal kernreactoren weer opengaan, maar de verwachting is dat renewables en offshore wind toenemende aandacht zullen blijven genieten. Japan experimenteert met proefopstellingen hiervoor, maar heeft behoefte aan meer kennis en producten op gebied van marine spatial planning, milieuaspecten bij offshore ontwikkelingen, rol van haven en backyard voor efficiënte logistiek bij bouw van offshore windparken, specialistische boten en marine apparatuur voor vervoer van onderdelen en personeel tijdens bouw en onderhoud, opleiding van personeel, aansluiting op het netwerk, coördinatie met andere gebruikers van de zee (m.n. visserij), integratie van beleidsaspecten (coördinatie tussen ministeries van economie, milieu, infrastructuur, visserij). Allemaal aspecten waar Nederland een goede positie in heeft.
Omgekeerd vormt Japan een interessante partner voor de ontwikkeling van windenergie in Nederland/Europa. Japanse kennis en technologie kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het verder verlagen van de kosten van (offshore) windenergie. Nederland/Europa is een aantrekkelijke markt voor Japanse partijen: Mitsubishi Heavy ontwikkelt samen met Vestas windturbines voor de Europese markt en Mitsubishi Corporation investeert samen met Eneco in (offshore) windprojecten in Europa.
Een drukke week met veel nieuwe kennis en contacten
Op dinsdag 28 oktober 2014 werd de delegatie ontvangen. Die middag vond de kick-off meeting plaats en zijn verschillende openings- en welkomst presentaties gehouden waaronder die van prof. Dr. Izumi Ushiyama van de Ashika University (1). Professor Ushiyama is één van de prominente personen op het gebied van (offshore) wind energie in Japan. Hij was voorzitter van meerdere nationale comités voor bijvoorbeeld een nieuw feed-in-tarrif systeem en heeft in zijn loopbaan veel werk verricht bij een groot aantal zowel nationale als internationale onderzoeksinstituten op het gebied van duurzame energie. Ushiyama opende zijn presentatie met een introductie over het ontstaan van onderzoek op het gebied van duurzame energie in de nadagen van de oliecrises, het “Sunshine Project” van 1974. Vervolgens kwam de huidige status en toekomstverwachting van renewables in Japan aan bod. Ook het nieuwe energiebeleid zoals de mogelijkheden voor de toekomstige energiemix, de actuele Feed In Tarieven en toekomstige uitdagingen voor Japan op duurzaam energie gebied werden achtereenvolgens behandeld. Het bespoedigen van de kostenreductie van duurzame energieopwekking is hierbij essentieel. Hierna werd de status van de Japanse windindustrie en academie besproken. De rol, activiteiten en successen van Japans energie agentschap NEDO kwamen aan bod. Ushiyama beperkte zich niet enkel tot wind energie, later in zijn presentatie ging hij in op mogelijkheden voor Japan op het gebied van maritieme energie als groter geheel, waarbij energie uit oceaan getijden en golven een belangrijk, maar reeds minimaal benut potentieel bieden. Prof. Ushiyama sloot af met de enkele voorbeelden van de grote uitdagingen waar Japan voor staat en waar momenteel oplossingen worden gezocht. De boodschap in de presentatie was duidelijk, Japan staat aan de vooravond van grootschalige implementatie van maritieme energie in haar kustregio’s en elders in haar omvangrijke zeegebieden.
Beleid
Op woensdag 29 oktober heeft de energiedelegatie in de ochtend een bezoek gebracht aan de haven van Yokohama. Haveninfrastructuur speelt een belangrijke rol in de bouw van offshore windparken. Doel van dit bezoek was het bezichtigen van de haven van waaruit de eerste drijvende windturbines naar het Fukushima Windpark zijn getransporteerd. Parallel aan dit bezoek heeft ECN die ochtend een bezoek gebracht aan de universiteit van Tokyo in het kader van toekomstige samenwerkingsmogelijkheden tussen beide instituten op het gebied van drijvende windturbines.
In de namiddag vond het beleidsseminar in Hotel Okura in Tokio plaats. Doel van het seminar, dat zich specifiek richt op beleid voor duurzame energie, was informatie te delen betreffende de huidige status en ontwikkelingen omtrent energiebeleid in Japan en Nederland. Het seminar bestond uit verschillende presentaties gevolgd door vragenrondes en groepsdiscussies.
Aanwezigen waren beleidsmedewerkers van Japanse Ministerie van Landbouw, Bosbouw en Visserij (MLIT); Ministerie van Economie, Handel en Industrie (METI), Ministerie van Milieu (MoE) en het Cabinet Secretariat. Vanuit de Nederlandse zijde werden de presentaties verzorgd door het Ministerie Economische Zaken en door de delegatieleden. De onderwerpen richtten zich op o.a. fossiel versus duurzaam energiegebruik; korte en lange termijn doelstellingen; landelijk en regionaal energiebeleid; publiek-private partnerschap etc. Een separaat verslag geeft meer informatie over dit seminar (2).
Koning opent bilateraal evenement
Op donderdag 30 oktober vond het billateraal evenement “Energy decisions, with focus on Renewables and Offshore Wind” plaats in de Heian zaal in het Okura hotel. Doel van het evenement was contact leggen en het uitwisselen van kennis en informatie over activiteiten omtrent duurzame energieopwekking op zee in Japan en Nederland, om zodoende te leren van elkaars ervaringen op dit gebied. De lange termijn doelstelling van het evenement is om toekomstige samenwerking tussen beide landen op het gebeid van duurzame energie en in het bijzonder offshore wind te versterken. Het seminar werd geopend door Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander in het bijzijn van Hare Majesteit de Koningin Máxima. Keynote toespraken werden gehouden door Minister Economische zaken, Henk Kamp; Vice-Minister Daishiro Yamagiwa van METI (Ministry of Economy Trade and Industry); mevrouw Manon Janssen als vertegenwoordiger Top Team Energy en de heer Hiroshi Sakuma executive Vice President van Mitsubishi Corporation. Er namen circa 300 Japanse vertegenwoordigers deel uit bedrijfsleven, overheid en kenniswereld. Gedurende de dag zijn presentaties gehouden door de delegatieleden van de Nederlandse organisaties. Deelnemers aan het seminar hadden de mogelijkheid bedrijfspresentaties bij te wonen en langs te gaan bij de promotionele bedrijvenstands voor een gesprek met vertegenwoordigers van de organisaties. Daarnaast hadden de deelnemers ook de mogelijkheid deel te nemen aan de negen workshops die gedurende de dag plaatsvonden. Een separaat verslag geeft meer informatie over dit seminar (3).
Praktijkvoorbeelden
Op vrijdag 31 oktober bezocht de energiedelegatie een offshore wind test project van TEPCO (Tokyo Electronic Power Company). De eigenaar van de door de kernramp (maart 2011) getroffen centrale van Fukushima was al in 2010 met deze test begonnen, maar krijgt sinds de discussie over een post-Fukushima energiemix veel aandacht uit binnen- en buitenland over dit vooruitstrevende project. Het project, officieel “Experimental Study on Offshore Wind Power Generation Systems” (*), is een gezamenlijke onderneming met het agentschap NEDO en bestudeert mogelijkheden voor beheer en onderhoud van offshore windparken, en de mogelijke formulering van ontwerp guidelines. Op drie kilometer van de kust in de buurt van Tokyo staat een meetstation en een offshore windturbine, die als vaste constructies op de bodem staan. De resultaten van de test moeten bijdragen aan doelstellingen op gebied van renewable energy van zowel NEDO als Tepco zelf. Projectleider de heer Fukumoto heeft de delegatie met vier boten rond het project geleid. Het is overigens het tweede bezoek van een Nederlandse delegatie aan Tepco voor dit project. Een eerder bezoek in juni 2013 resulteerde in een tegenbezoek van Tepco aan Nederland in november 2013.
(*) http://www.tepco.co.jp/en/press/corp-com/release/10051901-e.html
Op een locatie vijftig kilometer ten noorden van de Tepco testlocatie ligt een near-shore windpark gebouwd door Hitachi, een grote Japanse leverancier van producten op gebied van energie. De delegatie heeft dit park bezocht en uitleg gekregen van project manager de heer Matsunobu. Het park bestaat uit 2MW downwind turbines. Er is gepraat over de voor- en nadelen van downwind turbines, die in Europa minder vaak gebouwd worden. Een van de voordelen is volgens de heer Matsunobu dat de turbines steeds in de optimale richting ten opzichte van de wind staat, hetgeen vooral op locaties met veel variatie in windrichting een voordeel oplevert. De heer Matsunobu legde ook uit over de ontwikkeling voor 5MW turbines. Vooralsnog richt Hitachi zich op het ontwikkelen van een Japanse markt, maar heeft internationale ambities.
Drijvende windmolens
Op zaterdag 1 november is de delegatie afgereisd naar Goto Island in de prefectuur Nagasaki in het zuidwesten van Japan. Voor de kust van dit eiland doet het Japanse ministerie van milieu een demonstratieproject met een drijvende windmolen. Het eiland is actief met duurzame energiehuishouding, en heeft projecten met een slim energienetwerk, elektrisch vervoer, en zonne-energie. Het Floating Offshore Wind Turbine (FOWT, *) is een samenwerkingsproject tussen de industrie en kennisinstellingen waarin getest wordt met een drijvende windturbine met capaciteit van twee megawatt. De ‘hybride spar type’ is een verticale drijvende constructie die half onder en half boven water steekt. De onderste helft is van beton en de bovenste helft van staal, waardoor het zwaartepunt laag is en de constructie stabiel in het water drijft. De centrale overheid gebruikt de test om haalbaarheid met drijvende windparken in Japan te testen. Het land heeft maar beperkte mogelijkheden met vaste installaties aan of bij de kust, omdat de zee snel te diep wordt. De prefectuur Nagasaki is ambitieus en zoekt naar verdere uitbreiding van hernieuwbare energie. Afgevaardigden van de lokale overheid, radio en krant waren aanwezig om delegatieleden te interviewen over hun observaties en plannen richting verdere samenwerking.
(*) http://goto-fowt.go.jp/english/about/tech/
Resultaat
Het bezoek heeft Nederland goed op de kaart gezet in Japan als een land waar je niet omheen kan als het gaat om renewables en offshore wind. Dit dankzij de brede vertegenwoordiging door 24 deelnemende organisaties die samen het hele traject bestrijken van ontwerp naar bouw, van beheer naar onderhoud. Dankzij de opening door Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en de keynote speeches door ondermeer Minister Henk Kamp is het juiste Japanse publiek voor dit bericht bereikt: er was een goede mix tussen inhoudelijke specialisten, beleidsmakers en top management van bedrijven en kennisinstellingen. Er vond veel interactie plaats, uitwisseling van informatie die bijdragen aan betere beslissingen, of het nou gaat over strategische plannen, beleid, investeringen of de ontwikkeling van nieuwe kennis. Al met al een belangrijke mijlpaal in het proces om samenwerking tussen Nederland en Japan te bewerkstelligen. Dat proces is niet eenvoudig, want Japan doet zelf ook veel investeringen en heeft veel kennis en kunde als het gaat om offshore business, renewables en offshore wind. Een aantal bevindingen ontvangen van delegatieleden:
Resultaat
- Getekende overeenkomst tussen ECN en AIST (kennisinstelling)
- Gelegenheid om ons bedrijf goed te presenteren wat betreft onze producten en wijze van zaken doen.
- Nog meer overtuigd van de potentie van Japan, dus wij hebben besloten in 2015 een kantoor te openen.
- Concrete afspraken over samenwerking met Tokyo University.
- Aantal leads op het gebied van Operations and Maintenance
Relaties
- Interessante contacten: klanten, eindklanten, en branche vereniging.
- Customer pull: Goede contactmomenten met opdrachtgevers van directe klanten, en relaties van beoogde klanten. Dit zijn veelal nog onbekende personen (bijv investeerder, parkontwikkelaar) van enigszins bekende bedrijven.
- Aantal goede contactmomenten met reeds bekende klanten (merendeels installatie-contractors)
- Beter netwerk binnen Nederland: we spelen elkaar de bal toe!
Begrip
- Inzicht in status, beleid en uitvoering ogv renewable energy / offshore wind.
- Goed begrip van centrale functie van NEDO in Japanse offshore ontwikkeling, hetgeen cruciaal is voor positionering in Japan.
- Inzicht bij RVO over potentie in Japan en welke ondersteuning bedrijven nodig hebben. Gaat daarbij niet alleen over beleid maar ook over uitvoering.
- Goed inzicht in culturele aspecten bij opzetten van samenwerking met Japan: je plant een zaadje en moet geduld hebben met wat eruit komt.
- (H)erkenning dat effect van economische missies niet direct uit te drukken is in termen handelsstromen tussen NL en Japan is. Deze stromen lopen vaak (deels) via derde landen, en het effect is pas op een later tijdstip te zien.
Kansen
- Gelegenheid om direct terug te koppelen naar politiek en VNO-NCW
- Grote kansen voor samenwerking met Japanse partijen.
- Het was onze tweede missie op rij en we maken mooie voortgang. We gaan demonstratie projecten ontwikkelen. Hiervoor is veel interesse bij een paar grote contractors in Japan.
- Positieve belangstelling voor gezamenlijke stand van GustoMSC, ECN en MARIN heel positief, zowel van het Koninklijk paar en Minister Kamp als van de Japanners op de beurs.
Follow up
Na twee grote missies (juni 2013 en oktober 2014) en vele kleinere missies en individuele bezoeken over en weer sinds 2011, zijn nu de belangrijkste Japanse partijen bekend bij de Nederlandse delegatieleden. Omgekeerd is Japan nu goed op de hoogte van de kennis en kunde die ons land in huis heeft. Zaak is nu dat Nederlandse partijen de opgedane relaties verder ontwikkelen, investeren in bilaterale verdieping, zakenrelaties aangaan, deelnemen aan tenders, lange-termijn relaties aangaan. Het voorjaar van 2015 biedt daartoe al veel kansen:
- Februari : de Wind Expo in Tokio (www.windexpo.jp/en)
- Maart: de EWEA offshore conferentie in Kopenhagen waar ook veel Japanse partijen naartoe gaan die overgehaald kunnen worden om dan ook een bezoek aan ons land te brengen. (www.ewea.org/offshore2015)
- April: conferentie op gebied van offshore wind door het innovatie attaché netwerk (www.rvo.nl)
Deze acties kunnen leiden tot een moment rond de zomer om verder met elkaar te koppelen, zoals een mogelijk tegenbezoek middels een Japanse publiek-private missie aan Nederland, of een vervolgmissie in de tweede helft van het jaar.
Op de langere termijn
Toekomstige samenwerking zal niet eenzijdig zijn, integendeel zijn er verschillende manieren waarop beide landen toegevoegde waarde voor elkaar kunnen betekenen. “Het concretiseren van de afspraken is nu van het grootste belang. We willen hierbij samenwerken op 3 gebieden”, aldus delegatieleider Robert Kleiburg van ECN. Het gaat daarbij om kennis uit Japan halen die bijdraagt aan de ambitie om de kosten van offshore wind te verlagen met 40%. Omgekeerd heeft de Nederlandse offshore sector veel kennis en ervaring opgedaan bij de aanleg van offshore windparken in Europa, die ingezet kan worden door Japanse bedrijven en overheid bij de implementatie van offshore wind in Japan. Tenslotte, voor de gezamenlijk ontwikkelen van nieuwe kennis zijn Nederland en Japan goede partners, bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van drijvende windturbines.
Bronnen
(1) Zie Presentatie deel 1 en Presentatie deel 2 van prof. Dr. Izumi Ushiyama van de Ashika University
(2) Artikel: Beleidsseminar offshore wind in Tokio (op RVO site of deze blog)
(3) Artikel: Koning opent offshore wind evenement in Tokio (RVO site of deze blog)
[streamer]
Een 38-koppige delegatie op gebied van offshore wind hebben in Japan laten zien wat Nederland te bieden heeft, nodig heeft en samen verder wil ontwikkelen.
