Paul op den Brouw, NOST Tokyo (Innovatie Attaché Netwerk Tokio)
Origineel gepubliceerd op de site van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Samenvatting
De nieuwe ambities van de Japanse premier wat betreft innovatie, wetenschap, technologie en onderwijs zijn onderdeel van de ‘derde pijl’ van zijn groeistrategie, ook wel Abenomics genoemd. Op het terrein van innovatie gaat het om het scheppen van randvoorwaarden door structurele hervormingen in de landbouw, elektriciteitsmarkt en de gezondheidszorg en door onderzoek en technologie ontwikkeling efficiënter en internationaler maken.
Inleiding
Onlangs gaf Atsushi Sunami van GRIPS (1) een toelichting op de ‘derde pijl’ van premier Abe’s ‘groeistrategie’, ook wel Abenomics genoemd’. Hij sprak voornamelijk over onderdelen van deze strategie die te maken hebben met innovatie, wetenschap en technologie (W&T) en onderwijs. Hij gaf aan dat het tijdschema voor uitvoering van de groeistrategie als geheel is gebaseerd op een drietal series van initiatieven. De eerste groep initiatieven bevat acties, zoals het stimuleren van investeringen door bedrijven, versnelling van de herstructurering van bedrijven, het creëren van een interregionaal elektriciteitsnetwerk, het verkavelen van landbouwgronden en een nationale strategie voor speciale economische zones (zie figuur 1). Ook worden maatregelen genomen ter versoepeling van de immigratie van buitenlandse academische onderzoekers en mensen met geavanceerde technische vaardigheden. Verder zullen de visumvereisten worden versoepeld in de verwachting meer toeristen aan te trekken met name uit Aziatische landen. De tweede groep van initiatieven die tegen 2017 uitgekristalliseerd moet zijn betreft verlaging van de bedrijfsbelasting, crowd funding, afschaffen van de rijstproductiequota en van de regionale elektriciteitsmonopolies. Tot slot is er nog een groep van initiatieven die fundamentele barrières voor bedrijven moeten slechten, zoals verdere hervorming van de bedrijfsbelasting, deregulering van werkgelegenheid en liberalisering van de elektriciteitsmarkt door scheiding van transmissie en distributie.
Over de eerste groepen is sinds december 2012 stevig gediscussieerd, wat geleid heeft tot de eerste versie van deze groeistrategie. Daarmee is de eerste groep van initiatieven in de implementatiefase gekomen. In een bijzondere sessie van het Japanse parlement zijn vervolgens negen wetten aangenomen die met deze initiatieven samenhangen, waaronder de Industrial Competitivenes Enhancement Act en de National Strategic Special Zone Act. De tweede groep van initiatieven is verder ontwikkeld tot een actieplan voor de groeistrategie met een ‘agenda voor de herziening van de groeistrategie’, die geautoriseerd is door het hoofdkwartier van Japans economische revitalisatie (2) in het begin van 2014. In een gewone sessie van de Diet moeten de daarbij behorende wetten worden aangenomen, zoals de vermindering van de bedrijfsbelasting, de oprichting van een “National Institute of Health” en de liberalisering van de stroommarkt voor consumenten. In de zomer van dit jaar moet dan de herziene groeistrategie gereed zijn.
Figuur. 1 Speciale Economische Zones (bron ref. 3).
Het nieuwe van het actieplan is dat voor de uitvoering van elk afzonderlijk beleidsvoorstel een minister met naam en toenaam verantwoordelijk wordt gesteld binnen de uitgestippelde implementatieperiode. De herziene groeistrategie zal vergezeld gaan van een document waarin ook de richting van toekomstige hervormingen zal worden aangegeven op terreinen zoals werkgelegenheid, personeel, landbouw, gezondheidszorg en verpleging.
Resultaten van de derde pijl tot nu toe
Volgens Sunami is er radicale structurele hervorming onderweg in een aantal sectoren:
1. Landbouwhervormingen. De Japanse overheid heeft besloten het schema voor regulering van de rijstproductie, bekend als ‘Gentan’ af te schaffen. Via dit schema subsidieerde de overheid de afgelopen 40 jaar boeren voor vermindering van de rijstproductie. Het hervormingsplan voor de landbouw wil Gentan afschaffen om de productiviteit en het concurrentievermogen van de rijstproducenten te verhogen. Productietoewijzingen en volumedoelstellingen zullen binnen vijf jaar verdwijnen. Rijstboeren kunnen dan rijst produceren zoals hun goed dunkt. Tot nu toe werden boeren door de opgelegde beperkingen van de rijstproductie gestimuleerd andere gewassen te bouwen dan rijst voor menselijke consumptie. De markt moet leidend worden in de overheidssteun voor grotere productiviteit en kwaliteit van graan, sojabonen, rijst voor diervoeders en andere gewassen. Ook wordt geprobeerd braakliggende rijstveldjes weer opnieuw te benutten. Een ander belangrijk doel is om de komende tien jaar een nieuwe generatie van boeren te ontwikkelen die het land efficiënter gaat gebruiken, onder andere door het consolideren en aggregeren van kleine stukjes land in grotere eenheden die doelmatiger te bewerken zijn door landbouwcoöperaties, grootschalige familiebedrijven of door bedrijven gerunde boerderijen. Al sinds 2009 kunnen algemene bedrijven landbouwgrond huren. Sindsdien zijn meer dan duizend bedrijven begonnen met landbouwactiviteiten. Dit is vijf maal meer dan voor de liberalisering.
2. Via internet verkopen van geneesmiddelen zonder recept. De online verkoop van geneesmiddelen die verkrijgbaar zijn zonder recept is in het najaar van 2013 wettelijk geregeld in de Pharmaceutical Affairs Act. De overheid verwacht hierdoor nieuwe bedrijvigheid en meer innovatie. Tot nu toe konden ongeveer 2950 geneesmiddelen zonder recept via internet gekocht worden. Tot deze groep van middelen met een laag risico behoren bijvoorbeeld vitamines. De overige groepen van geneesmiddelen zonder recept, waaronder ongeveer 8290 met gemiddeld risico (bijvoorbeeld pijnstillers, verkoudheid en griepmedicijnen e.d.) en ongeveer 100 medicijnen met een ‘hoog risico’ (bijvoorbeeld gastro-intestinale middelen en pijnstillers), zijn nu allemaal op ongeveer 5 medicijnen na online te koop.
3. Hervorming van de elektriciteitsmarkt. Het leveren van stroom van de ene aan de andere regio in Japan is bekrachtigd door nieuwe wetgeving tijdens een bijzondere sessie van de Diet in de herfst van 2013. Hiermee is een eerste stap gezet in de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Hierdoor kan er een betere balans tussen vraag en aanbod van stroom in de verschillende regio’s worden bereikt. Naar verwachting zal in 2015 dit nationale ‘grid’ van start gaan. De volgende stap is dan de complete liberalisering van de consumentenmarkt in 2016, zodat de gebruiker zijn eigen leverancier kan kiezen. Tussen 2018 en 2020 moet een wettelijke scheiding tot stand komen tussen energieopwekking en -distributie en wordt de verkoopprijs van stroom vrij.
Verder heeft de overheid de effectieve belastingdruk voor bedrijven verlaagd door het percentage belasting met 2,4 procent te verlagen met ingang van april 2014 (van 38,0 naar 35,6%). (3)
Bronnen
1. Zie voor een curriculum vitae GRIPS (Graduate Institute for Policy Studies).
2. Japan’s Headquarter for Revitalization.
3. Abenomics is progressing!, January 2014.
-0-
