Jan-Hein Chrisstoffels en Rob Stroeks, NOST Tokyo (Innovatie Attaché Netwerk Tokio)
Origineel gepubliceerd op de site van RVO.
‘Vanaf 2015 gaat de ontwikkeling van de waterstofeconomie echt versnellen’. Deze voorspelling tekenden wij in maart 2012 (!) op tijdens een internationaal waterstof-congres in de Japanse stad Fukuoka (*1). De daar verzamelde gouden driehoek – industrie, overheden en kennisinstellingen – ontvouwde ambitieuze plannen voor de ontwikkeling van een betaalbare Japanse waterstofauto, alsmede een serieuze eerste aanleg van noodzakelijke infrastructuur (tankstations). Combinaties van lokale initiatieven en grote bedrijven als Toyota, Nissan en Iwatani ontwikkelen samen een nationaal netwerk. Al met al veel potentie voor Nederland.
Inmiddels is duidelijk dat Japan de koers van 2012 houdt, getuige de ‘Strategic Road Map for Hydrogen and Fuel Cells’ die de overheid in juni 2014 formuleerde om technologische en economische haalbaarheid te waarborgen (*2):
- Fase 1 (vanaf 2014): brandstofceltechnologie actief inzetten voor mobiele en stationaire toepassingen, “dramatische” verbetering van capaciteit en aanboren van een wereldwijd marktnetwerk,
- Fase 2 (periode tot 2030): meer aanbod van waterstof uit niet-conventionele bronnen, en meer vraag naar waterstof door brede introductie van hydrogen power generation,
- Fase 3 (periode tot 2040): CO2 vrije productie van waterstof met behulp van renewables en andere energiebronnen.
Publiek-private samenwerking
In de geest van de roadmap timmeren private en publieke sector samen aan de weg. Een greep uit het nieuws van de laatste weken (eind 2014, januari 2015):
- Toyota lanceert de Toyota Mirai, de eerste betaalbare waterstofauto voor de consumentenmarkt; de auto kost vijftigduizend euro waarvan de overheid vijftienduizend in subsidie bijdraagt. Honda en Nissan volgen met een brandstofcel auto in respectievelijk 2015 en 2017.
- Toyota gaat 5680 patenten op zijn waterstoftechnologieën vrijgeven, en spoort de wereld aan om betere brandstofcel stacks, waterstof tanks en aansturingsystemen te ontwikkelen (*3);
- De eerste van een serie tankstations voor waterstof zijn in aanbouw (Iwatani, JX Nippon Oil, Tokyo Gas en anderen, *4);
- Kennisinstelling FREA (Fukshima Renewable Energy) – onderdeel van de Japanse equivalent van TNO – heeft waterstof als een van de vier speerpunten (*5);
Daarnaast zijn er in Japan meerdere regionale, vaak kleinschalige demonstratieprojecten kiezen voor een uitrol van meerdere “gelijkgezinde” projecten die, een maal aangesloten op elkaar, samen een gewicht in de schaal leggen. Een aantal voorbeelden:
- De organisatie van de Olympische Spelen van 2020 in Tokio, en het green high-tech beeld dat Japan bij die gelegenheid wil laten zien aan de wereld, helpt om de doorontwikkeling van de technologie voor rijden op waterstof te versnellen (*6). In de woorden van de Japanse premier Abe na zijn eerste testrit in de Toyota Mirai: ‘Het is tijd voor de introductie van het waterstoftijdperk.’ Doelstelling voor Tokio is om tijdens de Spelen zesduizend waterstofauto’s en honderd waterstofbussen in te zetten.
- Tokio maakte bekend ruim euro 300 miljoen euro te investeren in de bouw van waterstoftankstations en waterstofsubsidies in aanloop naar 2020;
- Voor het eiland Goto in de prefectuur Nagasaki doet het ministerie van milieu een demonstratieproject met een drijvende windmolen. De capaciteit van de turbine (2 megawatt) is echter meer dan de stroomkabels in de kleine gemeenschap van 150 mensen aan kunnen (maximaal 600kW). Omdat het aanleggen van zwaardere kabels en aansluiting op naburige eilanden te duur is, gaan er in 2015 proeven beginnen om met de overtollige elektriciteit waterstof te maken middels elektrolyse. En die kan weer dienen bij de aandrijving van schepen tijdens de inspectie van de drijvende turbine (*7, *8).
- Themapark Huis Ten Bosch in prefectuur Nagasaki plant een waterstoftankstation in 2015 als promotie en demonstratie van hun doelstellingen met betrekking tot duurzaamheid.
Kansen voor Nederland
Bij zoveel aandacht ligt het gevaar van een hype ligt altijd op de loer. De stip aan de horizon genereert enthousiasme, maar soms ook te hoge verwachtingen, waarbij investeerders uiteindelijk voortijdig afhaken. Voor de transitie naar een waterstofinfrastructuur en waterstofmobiliteit is gewoon een lange adem nodig. Het zal met vallen en opstaan gaan, maar reden voor optimisme is er in elk geval zeker.
Al met al veel potentie voor Nederland om aan te haken, samen te werken aan technologische ontwikkelingen, testen en verificaties. Op een heel ander vlak kan samenwerking met Japan een bijdrage te leveren aan een brede maatschappelijke dialoog over de positie van energie uit waterstof op de langere termijn. “Nederland heeft een goede positie als het gaat om geïntegreerd denken waarbij alle partijen betrokken zijn”, aldus de heer Hasegawa van Nissan, die Japan vertegenwoordigd binnen de werkgroep waterstof van de IEA (International Energy Agency). Al met al goede voedingsbodem voor Nederland om Japan verder verkennen, bijvoorbeeld in de vorm van een missie waarin de verschillende sectoren vertegenwoordigd zijn.
Links
- Klik hier voor artikel “Begint de waterstofsamenleving in 2015 in Fukuoka?”, Rob Stroeks, IA-Tokio, maart 2012:
- Klik hier voor waterstof Roadmap METI
- Klik hier voor artikel “Nieuwe kansen met vrije patenten van Toyota waterstofauto’s”, Mihiko Ishii, IA-Tokio, januari 2015
- Klik hier voor artikel “Promote hydrogen as a major energy source for Japan’s future”, Asahi Shinbun januari 2015
- Klik hier voor website van AIST/FREA, onderdeel waterstof
- Klik hier voor artikel “Tokyo to Get $385 Million Hydrogen Makeover for Olympics”, Bloomberg, januari 2015
- Klik hier voor (Japans) artikel over waterstofambities met drijvend windpark op eiland Goto, januari 2015
- Klik hier voor website over drijvend windpark op eiland Goto
