Mihoko Ishii, Holland Innovation Network Tokyo (Innovatie Attaché Netwerk Tokio)
Origineel gepubliceerd op de site van RVO.
Japan gaat zich inzetten voor “NewSpace”-activiteiten, op basis van twee nieuwe ruimtevaartwetten in 2016: de Space Activities Act en de Remote-Sensing Act. Beide maken de weg vrij voor de commercialisering van ruimtevaartactiviteiten zoals de lancering van satellieten voor beelden met zeer hoge resolutie. Het tijdperk van enkel met publiek geld gefinancierde projecten is voorbij. De bestaande ruimtevaartbedrijven kijken in binnen- en buitenland voor samenwerkingen en er zijn ook een aantal nieuwe ondernemers bijgekomen. Japan streeft naar een omzet van 423 miljoen euro binnen de ruimtevaartsector in 2027.
Op 8 maart 2017 zal een overeenkomst worden getekend tussen EU en Japan op het gebied van GNSS (Global Navigation Satellite Systems) in Tokio. De Olympische Spelen van 2020 in Tokio bieden een uitstekende gelegenheid om projecten te presenteren die gebruikmaken van satellietgegevens. (*)
Commerciële raketlancering
‘s Werelds kleinste raket SS-520-4 gaat in de herkansing, zo heeft topman Okumura van het Japanse ruimtevaartagentschap Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) aangegeven, een maand na de mislukte lancering op 15 januari 2017. De Japanse raket vertrok vanuit Kagoshima, maar de operatie moest helaas na 20 seconden stopgezet worden. JAXA vermoedt dat slijtage aan een van de stroomkabels kortsluiting veroorzaakte, waardoor er geen telemetriedata meer verzonden konden worden.
Voorheen was Mitsubishi Heavy Industries (MHI) het enige bedrijf in Japan met toestemming om raketten te lanceren, maar sinds vorig jaar is dit veranderd. Sinds november 2016 heeft Japan twee nieuwe ruimtevaartwetten: de Space Activities Act en de Remote-Sensing Act. Nu mogen ondernemers zelf raketten lanceren voor commercieel gebruik, maar hiervoor moet wel een vergunning worden aangevraagd.
Door de snelle ontwikkeling van nanosatellieten die in een constellatie commerciële aardobservatie- of telecommunicatiediensten kunnen leveren, is er een toenemende behoefte aan een goedkopere manier om miniraketten te lanceren. Ook de SS-520-4 met een lengte van 10 meter en een diameter van 50 centimeter had een nanosatelliet, TRICOM-1 van de Universiteit van Tokio, aan boord. Deze miniraket, ontworpen met vereende krachten door JAXA, Canon Electrics en IHI Aerospace, gebruikte zoveel mogelijk commercial off-the-shelf-producten (COSP) die de raket goedkoper maakten.
Voor het ontwerp van de volgende miniraket zal ongeveer 4 miljoen euro vanuit de private sector komen, terwijl ook de overheid middelen zal bijdragen. JAXA hoopt in het najaar van 2017 de volgende raket klaar te hebben voor een tweede poging.
Nieuwe ondernemers
Met ingang van de nieuwe Space Activities Act zijn de deuren geopend voor nieuwe ondernemers, met Canon Electronics, Interstellar Technologies, Astroscale en PD Aerospace als nieuwkomers.
Canon Electronics, een dochterbedrijf van Canon, heeft de controlemechanismen voor de vlucht met de SS-520-4 ontworpen. Ondanks de mislukte lancering gaat Canon Electronics verder met een nieuwe satellietlancering in India (maart 2017).
Interstellar Technologies ontwerpt een miniraket op voormalig defensieterrein in een dorpje op Hokkaido, het noordelijkste eiland van Japan. Takahiro Inagawa, de topman van dit bedrijf, wil de ontwerpkosten tot 0,4 miljoen euro beperken, tien keer goedkoper dan JAXA’s Epsilon-2-raket die gelanceerd werd in december 2016. Ter vergelijking: de raket van SpaceX kost ongeveer 5 miljoen euro, een HII-A of HII-B ongeveer 8,4 miljoen euro. Deze goedkope miniraket staat in de startblokken om in het voorjaar van 2017 gelanceerd te worden tot een hoogte van honderd kilometer.
Het Singaporese bedrijf Astroscale heeft haar R&D-centrum in hartje Tokio. Het bedrijf ontwerpt satellieten die ruimteafval kunnen verzamelen met een soort vacuümslang. Om de kosten laag te houden koopt dit bedrijf zelfs via Amazon COFP-onderdelen voor deze puinruimsatelliet.
Ook ruimtereizen wordt goedkoper. PD Aerospace, een bedrijf in Nagoya, ontwerpt een nieuwe generatie ruimtevaartuig met een tweeledige voortstuwing . Dit vaartuig stijgt op met een straalmotor vanaf een normale startbaan op het vliegveld en schakelt vervolgens over op een raketmotor om de ruimte binnen te dringen. Het bedrijf hoopt in 2023 met de eerste ruimtereis te beginnen tegen een prijs van honderdduizend euro per passagier. Het ruimtevaartuig kost ongeveer 15 miljoen euro, waarvan ANA Holdings en reisbureau H.I.S. een paar honderdduizend euro hebben bijgedragen. Bij succesvolle commercialisering hoopt het bedrijf duizend passagiers per jaar te kunnen accommoderen, een kleine tien procent van het totale ruimtevaarttoerisme.
Downstream-aardobservatiediensten
Japan is één van de koplopers als het gaat om hightech aardobservatiesatellieten die gegevens met hoge resolutie leveren. Na de komst van het Basic Plan for Space Policy in 2008 zijn deze nuttige gegevens voor verschillende maatschappelijke thema’s gebruikt zoals weersvoorspelling, rampenbestrijding, klimaatverandering en waterbeheer Net zoals bij de lancering van raketten, waren er echter geen commerciële aardobservatiesatellieten.
Met ingang van de nieuwe Remote-Sensing Act gaan ook hier de deuren open, waarbij ondernemers zelf satellieten met hogeresolutiesensoren (2 tot 3 meter) mogen lanceren. Ook hier is een vergunningaanvraag nodig, waarbij duidelijk aangegeven moet worden wie de gebruikers zijn van deze gegevens om misbruik, bijvoorbeeld in het kader van terrorisme, te voorkomen en de veiligheid voorop te stellen.
Ondanks het feit dat Japan veel nuttige satellietgegevens heeft, wordt hier nog maar weinig gebruik van gemaakt in de private sector. Dit komt mede door de traditiegetrouwe publieke opzet van de ruimtevaart. Veel ondernemers denken dat de gegevens te specialistisch en te ingewikkeld zijn om te gebruiken, maar met een kleine aanpassing van de ruwe data, zogenoemde mobilised data, kunnen satellietgegevens door veel meer mensen gebruikt worden. Om dit te realiseren zijn er een aantal initiatieven gestart: S-NET (Space New Economy Creation Network) en Space Business Court. Ook werken verenigingen zoals RSSJ (The Remote-Sensing Society of Japan) en JISA (Japan Information Technology Service Industry Association) met vereende krachten aan een datacatalogus.
S-NET is een initiatief van de National Space Policy Secretariat van het kabinetsbureau van Japan om samenwerking te stimuleren onder bestaande spelers maar ook nieuwkomers in het netwerk voor downstream-activiteiten. S-NET organiseert seminars en matchmakingsbijeenkomsten, zoals recentelijk het seminar “Space and Data Platform” georganiseerd in samenwerking met het EU-Japan Centre for Industrial Cooperation (EU-Japan Centre).
Space Business Court is een initiatief van Japan Space Systems (JSS), waarbij drie organisaties die onder de Japanse ministeries van Economische Zaken (METI) en Onderwijs (MEXT) vielen in 2012 zijn samengevoegd. Met het bundelen van de krachten is JSS nu in staat om zelf het gehele traject van ontwerp tot aan lancering en datagebruik van satellieten te verzorgen. ASTER en PALSER zijn satellieten die onder JSS vallen en waarvan de gegevens online beschikbaar zijn. Het Space Business Court gaat in april 2017 van start en ondernemers kunnen hier dan advies vragen om ruimtevaartbedrijven te beginnen. Ook gaat een nieuw online platform van start waar bedrijven samen kunnen komen om ruimtevaartgegevens uit te wisselen. JSS bundelt de krachten met S-NET om deze nieuwe diensten te leveren.
De datacatalogus van RSSJ en JISA is een eenvoudige, maar zeer waardevolle bron voor nieuwe ondernemers in de ruimtevaartsector. De catalogus geeft bijvoorbeeld aan om wat voor soort informatie het gaat, afkomstig van welke satelliet, en wat de resolutie, de frequentie, het jaar en de kosten van elke dataset zijn. Vanuit dit overzicht kan de ondernemer kijken naar mogelijke combinaties met andere gegevens zoals geodata vastgelegd door vliegtuigen, drones en andere bronnen.
Kansen voor Nederland
Sinds 2008 kijkt Japan hoe de maatschappij beter gebruik kan maken van de gegevens uit grote hightech satellieten. Zo hebben in het verleden een aantal onderzoeksmissies naar Nederland aangedaan, met bezoeken aan onder andere het NSO en bedrijven die landbouw- of waterbeheerdiensten leveren door middel van satellietgegevens. Vorig jaar bezocht een delegatie onder leiding van het Japanse ministerie van Algemene Zaken Nederland tijdens de European Space Solutions in Den Haag, waarbij ook de Nederlandse downstream-activiteiten de revue hebben gepasseerd.
Een recent onderzoek van het EU-Japan Centre for Industrial Cooperation geeft aan dat de sectoren landbouw, kustbeheer en -veiligheid, visserij en stedelijke infrastructuurmanagement de meeste potentie hebben voor samenwerking tussen Europese landen en Japan.
Ook voor plaatsbepalingsdiensten werkt Japan aan de relatie met Europa. Op 8 maart 2017 zal er een samenwerkingsovereenkomst worden getekend tussen de EU-commissie DG Growth en het kabinetsbureau (National Space Policy Secretariat) op het gebied van GNSS (Global Navigation Satellite Systems). Samen met de Galileo-satelliet, die in december 2016 van start is gegaan met het leveren van gegevens, wil Japan haar QZSS-plaatsbepalingssatellieten en downstream-toepassingen presenteren tijdens het olympisch jaar 2020 in Tokio. De QZSS zal in een constellatie van vier satellieten in 2018 en acht satellieten in 2023 plaatsbepalingsgegevens leveren.
Tijdens een seminar dat in het kader van deze overeenkomst georganiseerd wordt op 7 maart 2017 houdt het Nederlandse bedrijf JOHAN Sports een presentatie over de activiteiten op sportgebied. Dr. Naohiko Kohtake van de Keio Universiteit refereerde al kort aan dit onderzoek tijdens een Sports-Science Roundtable in oktober 2016. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door de Nederlandse ambassade in Tokio in samenwerking met SIA en Lectorenplatform Sport tijdens het bezoek aan Japan van minister Schippers van VWS (**).
(*) Zie IA Tokio-artikel: Meer samenwerking navigatiesatellietsystemen EU en Japan (8 maart 2017)
(**) Zie IA Tokio-artikel: Japan en Nederland partners in sportonderzoek en –innovatie (18 november 2016)
Andere relevante IA Tokio-artikelen over ruimtevaartactiviteiten in Japan zijn te vinden op het IA Tokio News blog.
Bronnen:
- Rapport “Space Industry Business Opportunities Japan”, EU-Japan Centre for Industrial Cooperation (oktober 2016)
- Aankondiging seminar “EU-Japan Cooperation Towards Tokyo 2020:Tapping into the Potential of GNSS Application”, EU-Japan Centre for Industrial Cooperation (maart 2016)
- Artikel Yomiuri Shimbun over herlancering SS-520-4 (18 februari 2017, Japans)
- Artikel Jiji Shimbun over oorzaak mislukking SS-520-4 (13 februari 2017, Japans)
- Artikel Nikkei Asian Review: Japan’s space agency to try again with minirocket launch in 2017 (13 februari 2017)
- Artikel Nikkei Asian Review: Japan’s space industry gets some new life (21 januari 2017)
- Presentatie kabinetsbureau over Space Activity Act and Remote-Sensing Act (25 november 2016)
- S-NET 4th Sectional Meeting “Space and Data Platform” (15 februari 2017)
- Space Business Court
- S-NET (Japans)
- JSS (Japan Space Systems)
- RSSJ (The Society for Remote-Sensing of Japan), presentatie op G-Space EXPO 2016
- JISA (Japan Information Technology Service Industry Association)
