Nieuwe fondsen voor starters in Japan

Paul op den Brouw, 21 augustus 2014, NOST Tokyo (Innovatie Attaché Netwerk Tokio)

Origineel gepubliceerd op de site van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Samenvatting
Grote Japanse bedrijven investeren steeds vaker in ondersteunende fondsen voor startende bedrijven. Daarmee komt er niet alleen meer ‘venture capital’ ter beschikking maar wordt ook de kennis, die bij deze grote bedrijven op de plank ligt, te gelde gemaakt. Bedrijven als Quantum Biosystems en Schaft hebben in het verleden ondervonden hoe moeilijk het is om in Japan aan financiering te komen. Daarom richt de voormalige eigenaar van Schaft, die zijn bedrijf aan Google verkocht, nu zijn eigen venture fonds op om startende bedrijven te steunen. Japan besteedt steeds meer aandacht aan starters.

Figuur 1. Quantum Biosystems’ sequencing proces (bron: Quantum Biosystems).

Doorbraak in DNA-technologie
Het in 2013 opgerichte bedrijf Quantum Biosystems uit Osaka werkt aan een doorbraaktechnologie voor DNA sequencers. Daarbij maken ze geen gebruik van reagentia, eiwitten of andere materialen om een genoom te ontrafelen. Ze passen  kwantummechanica toe om enkelvoudige DNA moleculen in een paar uur elektrisch te sequencen. Complete sequencing op een chip vindt plaats door eerst een monster, dat DNA moleculen bevat, te denatureren met behulp van microverwarmers. En daarna het monster lineair te maken door het door een array met nano-kolommen te voeren, voordat de DNA moleculen de sensor bereiken (zie figuur 1). Het lineaire DNA verplaatst zich door een nano-opening tussen twee sensoren die telkens de geleidbaarheid meten. Elke afzonderlijke base van het DNA molecuul levert zijn eigen specifieke bijdrage aan het signaal dat de sensoren meten. Op deze manier kan snel de volgorde van de basen in het molecuul worden afgelezen met een goedkoop apparaat van ongeveer 750 euro. In de toekomst moet deze prijs nog met een factor tien omlaag kunnen. Quantum Biosystems heeft nauwe banden met Silicon Valley waar het bedrijf jong talent vandaan wil halen. (1)

Op zoek naar investeerders
Net als veel andere starters had Quantum Biosystems in het begin moeite met het vinden van venture capital (VC) in Japan. In de VS vinden startende ondernemers vaak steun bij ‘internationale’ investeerders en ‘multinationale’ bedrijven. In Japan zijn grote nationale bedrijven vaak zelf met dit soort doorbraaktechnologieën bezig of financieren ze alleen in eigen land innovaties van starters, die zij geheel zelf selecteren. Michiel Porter, de leidende Amerikaanse autoriteit op het gebied van concurrentievermogen, stelt dat dit een gevolg is van het meer gesloten Japanse innovatiesysteem dat zichzelf jarenlang heeft geïsoleerd van de rest van de wereld. Japanse bedrijven hebben veel minder genetwerkt op het terrein van R&D dan bijvoorbeeld de VS en Europa. (2)

Japanse startersomgeving
In 2013 werd volgens het Venture Enterprise Center, een in Tokio gevestigde industrieorganisatie, één miljard dollar in Japanse startende ondernemers geïnvesteerd. Vijf jaar geleden was dat nog bijna twee miljard dollar. De Japanse investeringen bedragen slechts 3 procent van het bedrag dat in de VS in jonge bedrijven wordt gestopt. In Japan zijn de meeste nationale venture capital (VC) bedrijven nogal risicomijdend. De Wereldbank plaatste Japan zelfs op nr. 120 van 189 landen, als het gaat om het gemak waarmee je een bedrijf kunt starten.

Kenichiro Senoh, president van het Industry-Academia Collaborative Initiative, zegt dat het enorm belangrijk is dat nieuwe technologie in de samenleving terecht komt. De maatschappij moet door innovatie van technologie kunnen profiteren. Normaal spelen bedrijven een belangrijke rol in het op gang houden van de economie en het leveren van banen. Het Japan van nu bezit wel de technologische kennis, maar zet die niet meer altijd om in industrieel concurrentievermogen. Dit komt onder andere doordat het business model om technologie te benutten al jaren ongewijzigd wordt toegepast en niet meegroeit met de tijd. In dit verouderde model wordt technologie nog steeds in producten gestopt. Dat wil zeggen om goederen te creëren die verkocht kunnen worden om direct inkomsten te genereren. In Europa en VS gebruiken bedrijven verschillende methoden om hun technologieën te commercialiseren.

Ook het beheer van intellectueel eigendom in Japan is volgens hem verouderd. Octrooien worden vooral gebruikt om kennis te beschermen, maar maken nieuwe technologieën publiek. En daar horen bedrijfsstrategieën bij om ze open te stellen of af te sluiten voor het creëren van nieuwe markten of het zeker stellen van revenuen. Een andere reden dat technologische kennis niet tot concurrentievermogen leidt, is het gebrek aan voorstellingsvermogen bij Japanse managers van grote bedrijven. In het verleden waren zij succesvol door met nieuwe technologie of de nieuwe markt  nuttig te zijn voor de Japanse samenleving. Net zoals Steve Jobs meer deed dan alleen de technologie ontwikkelen voor de iPhone, zo ontwikkelden de oprichters van Sony en Honda in het verleden ook grootse ideeën over de maatschappij waarin hun producten werden gebruikt. Daardoor werd de waarde van hun product deels door factoren buiten hun bedrijf bepaald. Volgens Senoh gaat het om de vraag hoe we de ambities van Japanse bedrijven van nu weer kunnen koppelen aan verbeeldingskracht. (3)

Voorbeelden en nieuwe fondsen
In ieder geval één bedrijf staat model voor die verbeeldingskracht en dat is het Japanse Softbank, een bedrijf in mobiele telefonie. Sinds de oprichting in 1981 heeft miljardair Masyoshi Son de marktwaarde van zijn bedrijf tot bijna 100 miljard dollar opgevoerd. Voor een belangrijk deel is dit afkomstig van return on investments van bedrijven zoals Alibaba Group Holdings, een Chinees e-commerce bedrijf. Softbank is voor 37 procent eigenaar van Alibaba, dat nu gewaardeerd wordt op 150 miljard dollar. Softbanks vier grootste investeringen zijn samen 73 miljard dollar waard. Het bedrijf investeerde al vroeg in GungHo Online Entertainment, een producent van software games en in succesvolle bedrijven, zoals Yahoo Japan en Renren, een Chinese social websiter operator. Vorig jaar telde Softbank 22 miljard dollar neer voor het Amerikaanse telefoonbedrijf Sprint. Momenteel heeft Softbank aandelen in zo’n 1300 bedrijven en daarmee een hogere marktwaarde dan zijn oudere concurrenten NTT Docomo Inc. en KDDI Corp. (4)

Het past in de Japanse cultuur dat NTT Docomo, KDDI en andere grote Japanse bedrijven nu ook gaan investeren in nieuwe ventures. Starters in Japan zoeken vaak ideeën en kapitaal bij grote bedrijven, die nog voldoende onbenutte technologie of octrooien op de plank hebben liggen. Docomo’s venture fonds is ondertussen 350 miljoen dollar groot. KDDI heeft tot nu toe 30 miljoen dollar geïnvesteerd in 19 starters, waaronder een game bedrijf en een bedrijf voor het online leren van Engels. Daarnaast zijn ze van plan een nieuw fonds op te zetten.

Begin 2014 is er ook een sterke groei in venture investeringen waarneembaar bij VC bedrijven. Vorig jaar zette VC Jafco, waarvan Nomura Holdings en de Nomura Group een deel bezit, een fonds van 500 miljoen euro op voor nieuwe investeringen; het eerste sinds de financiële crisis van 2008. SBI Holdings zette een speciaal fonds op voor startende bedrijven in IT en medische zorg en ook Daiwa Corporate Investment is van plan dit jaar enkele fondsen te lanceren. (5)

Verder zijn twee Japanse VC’s van plan een fonds te creëren met geld van grote Japanse bedrijven voor de financiering van startende ondernemers. Met 300 miljoen dollar willen zij zich richten zich op technologieën die afgesplitst kunnen worden uit grote bedrijven, en tot een zelfstandige business gemaakt worden. Beide investeerders hebben ervaring met de VC business in Silicon Valley en Japan en werken bij World innovation Lab (WiL) LLC. Zij hebben grote bedrijven zoals Sony, Nissan Motors en ANA Holdings aangesproken voor financiële bijdragen aan dit fonds. Het nieuwe fonds wil door samenwerking en interactie met startende ondernemers die verzande technologieën bij grote bedrijven vlottrekken en zonder de grote bedrijven zelfstandig op de markt brengen. WiL belichaamt een Silicon Valley-achtige gedrevenheid in ondernemerschap in een Japanse omgeving. In Japan worden grote bedrijven belangrijk gevonden voor het koesteren en tot ontwikkeling brengen van starters. Vooral ook omdat het aantal business angels in Japan niet erg groot is en alleen grote bedrijven gedurende langere tijd bereid zijn risicogeld in kleine bedrijven te investeren. (6)

Het door de Japanse overheid opgezette Innovation Network Corp. of Japan (INCJ) is van plan 100 miljoen in WiLs fonds te stoppen. Doorgaans investeert INCJ in grootschalige high-tech projecten van grote bedrijven. Vorig jaar gingen er forse bedragen naar 20 startende bedrijven, drie keer zoveel als het jaar daarvoor. In vier jaar tijd heeft deze VC in 39 bedrijven geïnvesteerd voor een bedrag van 1 miljard euro.

Abenomics
Deze nieuwe ambities worden sterk gevoed door het overheidsbeleid om de deflatie terug te dringen en in twee jaar tijd de inflatie op twee procent te brengen. Premier Abe hoopt door aantrekkelijke belastingvoordelen investeringen in starters en ventures te ontlokken bij het Japanse bedrijfsleven, dat 22.000 miljard dollar in kas heeft. Hij heeft ook ruim een miljard dollar toegezegd voor stamcelonderzoek voor de komende tien jaar. Hiermee hoopt Abe serieuze innovaties en nieuw ondernemerschap te stimuleren. Vanuit verschillende hoeken lijkt de bereidheid tot het investeren in startende ondernemers nu te zijn toegenomen.

Bronnen

1. Quantum Biosystems; 5 Wow-Worthy Global Medtech Startups (Japan), July 3, 2014.
2. Michael Porter, Japan needs more open research environment, Asian Review, February 20, 2014.
3. An era of business creativity that will offer technologies to society, MyVision, no. 2, 2014.3, National Institute for Research Advancement, 2014.
4. $73 billion payoff for Softbank’s ventures fuels push into Japan startups, Japan Times, March 21, 2014.
5. Venture investment biz booming, Japan Times, January 29, 2014.
6. WiL /World Innovation Lab;  Venture capitalist eyes new $300 million fund, Japan Times  January 28, 2014.
7. Robot startup co-founder eyes hidden local talent, Japan Times January 10, 2014.

-0-