Rob Stroeks, NOST Tokyo
Origineel gepubliceerd op de site van Agentschap NL.
Het Japanse ministerie van milieu heeft in april plannen ingediend voor de recycling van zeldzame aardmetalen uit gebruikte elektronische apparatuur. Het parlement bespreekt momenteel deze plannen voor urban mining die in 2014 van start moeten gaan. Berekeningen tonen aan dat er voor 84,4 miljard yen, 800 miljoen euro, aan zeldzame aardmetalen voorhanden is in afgedankte digitale camera’s, mobiele telefoons en andere apparatuur verspreid over Japan, op de vuilnisbelt of bij mensen thuis op zolder. Daarvan wil de overheid nu tussen twintig en dertig procent terugwinnen.
Details
Het plan is één van de Japanse pogingen om de sterke afhankelijkheid van China en andere buitenlandse bronnen te verminderen. Sinds China de uitvoer van zeldzame aardmetalen recentelijk aan banden heeft gelegd, is een gevoelige plek van de Japanse componentenindustrie bloot komen te liggen. Japan behoort tot de belangrijkste producenten van onderdelen en componenten die de schaarse elementen bevatten. Ze zijn bedoeld voor de elektronica- en autobranche in alle uithoeken van de wereld, van Korea tot de VS. Er is dan ook internationale aandacht voor de Japanse activiteiten op gebied van zeldzame aardmetalen, waaronder substitutie, recycling en urban mining. De thema’s komen ter sprake in trilaterale bijeenkomsten tussen de EU, de VS en Japan (1) en in een Nederlandse haalbaarheidsstudie over samenwerking met Japan rond zeldzame aardmetalen (2).
Urban mining heeft grote potentie in Japan: de hoeveelheden maken initiatieven in deze richting interessant. Er zijn wel innovatieve en financiële investeringen nodig om urban mining op grote schaal in te voeren. Methoden om de aardmetalen uit apparatuur te halen zijn niet eenvoudig te automatiseren en uniformeren. Maar ook als de van huis uit technisch aangelegde Japanse bedrijven dit kunnen oplossen, blijft inzameling een probleem. Dat is zelfs in Japan zo, waar gescheiden ophalen van afval ver ontwikkeld is. Veel Japanse gemeenten zijn proactief en halen naast wel en niet brandbaar afval een veelheid aan categorieën gescheiden op, waaronder metaal, batterijen, glas, PET, speciale plasticsoorten, papier en kleren. Ze verkrijgen hiermee een betere status als groene gemeente en kunnen daarvoor ook financieel beloond worden door de centrale overheid. Bij het urban mining plan komt die stimulans vooralsnog niet erg naar voren. Het plan ontziet de gemeente vooral: er komen speciale dozen voor in het gemeentehuis en op stations waar mensen hun telefoontje in kunnen gooien. De verwerkende industrie haalt die dozen periodiek op. Een vraagstuk is nu wie er op toeziet dat de dozen door de daarvoor aangewezen bedrijven wordt opgehaald. Een andere discussiepunt is hoe om te gaan met de persoonlijke gegevens die zijn opgeslagen in afgedankte apparatuur. Het ministerie buigt zich momenteel over maatregelen voor bescherming van deze gegevens.
Vastberaden
Ondanks deze obstakels is het ministerie vastberaden om het urban mining plan tot een succes te maken. Het plan voorziet nieuwe samenwerking tussen gemeenten die de inzameling kunnen verzorgen en bedrijven die de verwerking ter hand kunnen nemen. Het ministerie werkt aan nieuwe regelgeving waarmee bedrijven toestemming krijgen om de elementen uit het elektronische afval te extraheren en door te verkopen aan derde partijen voor verwerking in nieuwe toepassingen. Het ver uitgewerkte plan omvat de recycling van zeldzame aardmetalen uit 96 soorten apparatuur. Er is speciale aandacht voor zestien categorieën van kleinere consumentenproducten met een hoog gehalte van de gewilde elementen, zoals camera’s en mobiele telefoons.
De kosten voor infrastructuur voor inzameling en verwerking zullen volgens het ministerie grotendeels worden gedekt door de teruggewonnen economische waarde van de zeldzame aardmetalen. Afhankelijk van de prijs van de elementen, is het volgens het ministerie misschien nodig dat gemeenten delen in de kosten. Er komen geen extra kosten voor de consument die zijn oude apparaat inlevert.
Niet verplichten
Een aantal grotere producten zoals airconditioners, koelkasten, televisies en wasmachines valt buiten de nieuwe plannen, omdat er al regelgeving bestaat die recycling van onderdelen daarvan verplicht stelt. De Home Appliance Recycling Law (3) is in 2001 ingevoerd om recycling van deze onderdelen te stimuleren. Om dit ook financieel haalbaar te maken kwam er een prijskaartje van enkele tientjes aan het weggooien van deze grote apparaten. Dit zorgde weliswaar tijdelijk voor toename van de illegale dumping, maar dat bleef beperkt omdat elektronicawinkels in Japan meestal aan huis leveren en daarbij meteen oude apparatuur innemen. De kosten daarvoor worden al berekend bij de aanschaf in de winkel.
De nieuwe recyclingplannen voor kleinere apparatuur wil het ministerie van milieu liever niet verplicht stellen. Om het systeem te laten groeien wil het ministerie het initiatief juist zoveel mogelijk aan lokale overheden en gemeenten overlaten en de regelgeving minimaal houden. Ook is het bij kleinere apparatuur handhaving lastig. Alleen als het systeem in de loop van de tijd niet de gewenste resultaten blijkt op te leveren wordt dit misschien aangepast.
Tot slot
De Nederlandse activiteiten voor inzameling zijn goed bekend in Japan: overheden en bedrijven tonen regelmatig interesse in methoden en ervaringen uit ons land. In combinatie hiermee kan samenwerking met Japanse verwerkingsbedrijven interessant zijn voor Nederland en leiden tot efficiëntere inzet van zeldzame aardmetalen via urban mining.
Bronnen
- Samenwerken aan Zeldzame Aarden, maart 2012, HCSS
- Critical Materials, EU-Japan-US Conference and Workshop:
www.deljpn.ec.europa.eu/modules/media/news/2012/120405.html?ml_lang=en - Home Appliance Recycling Law: www.meti.go.jp/policy/recycle/main/english/law/home.html
