Paul op den Brouw, NOST Tokyo
Origineel gepubliceerd op de site van Agentschap NL.
Samenvatting
De kernramp in Fukushima Daiichi heeft veel gevolgen voor mensen die wonen en werken in de omgeving van de centrale. Ondanks allerlei veiligheidsmaatregelen worden mensen en voedsel blootgesteld aan radioactiviteit. De overheid maakt vorderingen met herstel en compensatie en de grote schoonmaak. De stroomvoorziening heeft tot nu toe weinig hinder van de kernramp ondervonden.
Stroomvoorziening
Tot dusver heeft Japan “rolling blackouts” in de stroomvoorziening kunnen voorkomen. Als gevolg van regulier onderhoud en de aardbeving, tsunami en kernramp in Fukushima zijn slechts 17 van de 54 kernenergiecentrales operationeel. Door forse energiebesparing van overheid, bedrijven en consumenten en spreiding van industriële productieactiviteiten naar de weekends leidt het piektekort van 10GW bij TEPCO vooralsnog niet tot probleem. De vraag naar stroom is 10-20 procent afgenomen. Bovendien heeft TEPCO nog voldoende “standby” capaciteit in de vorm van thermische en waterkrachtcentrales. Ook in de Tohoku regio is de vraag naar stroom sterk afgenomen en meer gespreid in de tijd waardoor stroom tekorten tot nu toe konden worden vermeden.
Op 23 augustus is weer een reactor van een kerncentrale van TEPCO stil gelegd voor onderhoud (reactor nr.7 van de Kashiwazaki-Kariwa plant) in de prefectuur Niigata. Vorige week is ook de nr. 2 reactor van de Tomari kerncentrale in Hokkaido stil gelegd voor onderhoud. Samen met de onzekere vooruitzichten voor het weer opstarten van de centrales leidt dit tot onzekerheid over de stroomvoorziening in Japan door kernenergie.
De vraag is actueel geworden of TEPCO niet beter Kansai Electric in Osaka kan gaan helpen dat langzamerhand een tekort aan stroom dreigt te krijgen dan te werken aan de versoepeling van de energiebesparende maatregelen in de Tokio regio. Gebruikelijk is dat elektriciteitbedrijven op basis van maand- of jaarcontracten een beperkte hoeveelheid stroom aan elkaar leveren, wanneer hun reserves beneden de 3 procent dreigen te dalen. Het is zeer ongebruikelijk wat Kansai Electric op 31 juli deed toen het aan Chubu Electric Power Co. vroeg of het voor de volgende dag extra stroom kon kopen (1, 2, 3).
Veiligheidsmaatregelen
Fukushima-stad ligt ongeveer 80 km verwijderd van de kerncentrale Fukushima Daiichi. Metingen op ongeveer 50 centimeter boven de grond langs wegen waar kinderen dagelijks naar de lagere en middelbare scholen gaan, hebben aangetoond dat 59 van de 72 schoolroutes 1 microsievert of meer per uur aan straling vertonen. Negen scholen vertonen 3 microsievert/u en één school 8 microsievert/u. De Fukusima prefectuur had in mei een niet-bindende limiet van 1 millisievert per jaar gesteld voor blootstelling van leerlingen terwijl zij op school zijn. De stad heeft scholen gevraagd nauwkeurig de dagelijkse route naar school te bekijken en maatregelen te nemen wanneer meer dan 1 microsievert/u wordt gemeten.
Radioactiviteit in mensen
In Minamisoma in Fukushima zijn 900 inwoners (569 tussen de 15 en 91 jaar en 330 van de lagere school) getest op interne niveaus van blootstelling aan radioactieve straling. Geen van de onderzochten behoeft behandeling te ondergaan. Omgerekend naar een blootstelling over 50 jaar vertoonde één inwoner meer dan 1 millisievert aan radioactief cesium. Medische testen van de schildklier van de kinderen die in de drie steden rond de kerncentrale wonen, tonen aan dat 45 procent aan een laag niveau straling is blootgesteld tussen 24 en 30 maart. Geen van de kinderen oversteeg de door de Nuclear Safety Commission (NSC) gehanteerde limiet van 0,2 microsievert/u.
De overheid is van plan 1 millisievert per jaar als maximale grens te hanteren voor mensen die dicht bij de centrale wonen. Experts geven aan dat 5 millisievert realistischer is wanneer men de evacués wil laten terugkeren naar hun huizen. De grens van 1 millisievert/j is moeilijk te handhaven. Begin augustus kwam de overheid met een schatting dat op 15 van 50 meetpunten in een straal van 20 km rond de centrale mensen aan een cumulatieve straling van meer dan 100 millisievert per jaar kunnen worden blootgesteld. Experts twijfelen dan ook of het verstandig is om een maximale grens van 100 millisievert aan gecombineerde blootstelling aan interne en externe straling gedurende een mensenleven te gaan hanteren zoals de NSC van plan is. Deze grens is moeilijk te handhaven voor mensen die bij de centrale wonen of verderop in Fukushima.
De gemeentelijke overheid van Fukushima-stad zal in september aan 34.000 kinderen dosimeters uitreiken om te meten aan hoeveel straling zij worden blootgesteld. Ouders hadden een golf van kritiek over de lokale overheid uitgestort uit vrees voor een verhoogde kans die de kinderen hebben op de ontwikkeling van leukemie of ander vormen van kanker. Voor schoolspeelplaatsen heeft de overheid in april een limiet van 3,8 microsievert/u vastgesteld. De totale dosis zou inclusief blootstelling buiten school tot ongeveer 20 millisievert per jaar leiden. Veel scholen in Fukushima hadden hun leerlingen verboden gebruik te maken van de speelplaats. Eind mei heeft de lokale overheid van Fukushima alle (kleuter) scholen voorzien van geigertellers (4).
Radioactiviteit in voedsel
Het landbouwministerie gaat in veertien prefecturen in het oosten en noordoosten van Japan onaangekondigde inspecties op radioactiviteit in land- en tuinbouwproducten uitvoeren. Tot nu toe zijn er in 100 van de 600 gemeenten in dit gebied geen checks gedaan. Het betreft niet alleen landbouwproducten maar ook vis uit zee. Indien de radioactiviteit de limieten overschrijdt dan volgt een distributieverbod. Daarnaast is er een plan om een kaart te maken waarop de concentraties van radioactieve materialen te zien zijn. De metingen zullen worden verricht op 500 locaties die voornamelijk in de prefectuur Fukushima liggen.
In Fukushima gold tot voor kort een verbod op het transport van vee en vlees. Toen de overheid onlangs van plan om het verbod op te heffen werd radioactief cesium ontdekt in vlees afkomstig van twaalf koeien in Fukushima. Omdat het niveau tweemaal boven de gehanteerde veiligheidslimiet lag is een groot onderzoek opgezet. Ondertussen verschenen er meer rapporten over radioactief besmet vlees in deze prefectuur. In Fukushima werd het transportverbod daarom nog niet opgeheven. Uiteindelijk is op 25 augustus het verbod ingetrokken. De overheid gaf in juli instructies aan de prefecturen Fukushima, Miyagi, Iwate en Tochigi om het vervoer van vee te stoppen. Miyagi werd als eerste op 23 augustus toegestaan het verbod weer op te heffen.
Greenpeace berichtte onlangs dat vier van de acht vismonsters verzameld in vijf verschillende havens in de prefectuur Fukushima de door de overheid gestelde limiet van 500 Bq/kg overschreden. Hoewel de visserij in Fukushima tot een halt gekomen is, drong Greenpeace aan op gedetailleerde metingen van vis. Een van de geteste vissen, de kuromebaru (rockfish) produceerde een waarde van 1053 Bq/kg.
Voordat de oogst gaat plaatsvinden zijn onlangs tijdens een eerste check in een drietal rijst paddies in Hokota in de prefectuur Ibaraki – ongeveer 150 km ten zuidwesten van de Fukushima Daiichi kerncentrale – kleine hoeveelheden radioactief cesium gevonden. In rijstplanten werd 52 Bq/kg aangetroffen (23 Bq/kg afkomstig van cesium-134 en 29 van cesium-137). Daarmee lag het niveau ruim onder de 500 Bq/kg die de overheid als maximaal toelaatbare limiet heeft gesteld. In de prefectuur Niigata zijn monsters genomen in 25 gebieden in 29 dorpen. Tot nu toe is daar geen straling ontdekt. Er zal geen rijst verscheept worden voordat alle metingen gedaan zijn.
Japanse producenten van landbouw- en visproducten doen hun uiterste best om aan te tonen dat hun producten niet radioactief besmet zijn. Met name de afzet van vis en visproducten naar China heeft sterk geleden. Japans visexport daalde met 30 procent op jaarbasis tot €90 miljoen. De export naar China zakte met 75 procent tot €4,4 miljoen. De fruitexport lijdt nog forser onder angst voor radioactieve besmetting. De appelexport naar Taiwan kwam geheel stil te liggen. In totaal daalde de fruitexport met 43 procent tot €2,3 miljoen op jaarbasis. De appelexport ging 90 procent omlaag.
Storten van radioactief afval
Minister Goshi Hosono, die verantwoordelijk is voor de Fukushima crisis, heeft onlangs aangegeven dat radioactieve afval afkomstig van de Fukushima Daiichi kerncentrale niet definitief op het eigen terrein zou moeten worden opgeslagen. Er moet een andere oplossing voor gevonden worden. Besmette grond kan dus alleen tijdelijk in Fukushima worden opgeslagen.
Het Japanse bosbouwagentschap overweegt energiecentrales geschikt voor biomassa te bouwen om de grote hoeveelheid hout afkomstig van de vernietigde huizen weg te werken. Voorstanders zeggen dat daarmee drie belangrijke doelen in een keer worden bereikt: verwijdering van de afvalberg, stimuleren van hernieuwbare energie en vernieuwing van de bosbouw. Anderen vragen zich af of deze plannen wel financieel haalbaar zijn.
Herstel en Compensatie
Eind juli ging het hogerhuis akkoord met een tweede extra begroting voor het herstel en constructie van €20 miljard, waaronder €8 miljard voor herbouw, €5,5 miljard voor steun aan locale overheden en € 2,8 miljard voor kosten gerelateerd aan de schade door de kernramp.
Op 3 augustus ratificeerde het parlement een wet die mensen en bedrijven die zijn getroffen door de kernramp gaat compenseren. Daartoe wordt een nieuwe eenheid opgericht die de fondsen voor compensatie moet regelen. De wet is geschreven opdat TEPCO compensatie kan verstrekken aan mensen en bedrijven zonder dat het zelf ten onder gaat aan de crisis. Het fonds zal financiële assistentie aan TEPCO geven, wanneer de minister van METI (Ministry of Economy, Trade and Industry) TEPCO’s voorstel voor een compensatieplan heeft goedgekeurd. TEPCO en andere bedrijven met nucleaire faciliteiten gaan jaarlijks een financiële bijdrage aan het fonds van de nieuwe eenheid leveren (5).
Grote schoonmaak
In de Diet is met brede steun van DPJ, LDP en New Komeito een wetsvoorstel gelanceerd, dat het mogelijk maakt dat de overheid in speciaal daartoe aangewezen gebieden met een “hoge mate” aan radioactief verontreinigde grond met de schoonmaak kan beginnen. Dit zijn de gebieden waar bewoners worden blootgesteld aan meer dan 20 millisievert/jaar. De schoonmaakkosten zullen worden gedragen door TEPCO en een aantal andere bedrijven. In andere gebieden zullen de centrale overheid, de prefecturen en de gemeenten met schoonmaakactiviteiten beginnen op basis van plannen ontwikkeld door de prefecturen. De gemeentelijke overheden spelen een leidende rol in gebieden waar de blootstelling tussen 1 en 20 millisievert/jaar ligt. Het wetsvoorstel doorbreekt het gebrek aan regelgeving dat een obstakel vormde bij de opruiming van de radioactieve verontreiniging. De centrale overheid zal ook radioactief afval gaan verzamelen, transporteren en storten dat afkomstig is van gebieden, die aangewezen zijn door de minister van milieu. Bovendien zal het afval gaan behandelen van gebieden waar de verontreiniging bepaalde limieten overschrijdt. Overigens blijven de operators van kernenergiecentrales verantwoordelijk voor het opruimen van verontreinigde grond en afval op hun eigen terreinen. Als ratio voor de maatregel wordt aangegeven dat de centrale overheid de sociale verantwoordelijkheid draagt voor de schoonmaak omdat het de toepassing van kernenergie stimuleert.
Bronnen
1. JAIF: http://www.jaif.or.jp/english/.
2. Japan Times: http://www.japantimes.co.jp/news.html.
3. Nikkei.com: http://e.nikkei.com/e/ac/regtop.aspx.
4. MEXT: http://www.mext.go.jp/english/.
5. METI: http://www.meti.go.jp/english/index.html.
