Alternatieven voor kernenergie?

Samenvatting

De aardbeving en kernramp in Japan hebben een nieuwe impuls gegeven aan hernieuwbare energie. Groene energie zal naar verwachting de toekomende tijd sterke aandacht krijgen van overheid, bedrijfsleven en academische wereld. Ook zijn er allerlei publieke discussies gaande in kranten, blogs en bijeenkomsten over wind, geothermische en zonne-energie.

Japan maakt gebruik van een Renewable Portfolio Standard (RPS) ter aanmoediging van de ontwikkeling van hernieuwbare energie. De RPS werd geïntroduceerd in april 2003 met het doel 12,2 TWh per jaar te genereren uit hernieuwbare bronnen tegen 2010. Dit komt neer op 1,35 procent van de nationale stroomomzet. In 2007 werd dit bedrag verhoogd tot  16 TWh/jaar (1,63 procent) tegen 2014. Stroomleveranciers kunnen hun verplichtingen onder RPS realiseren via het zelf opwekken of inkopen van hernieuwbare energie of de aankoop van renewable energy credits (RECs). De overheid hanteert een feed-in-tariff voor zonne- en windenergie voor utiliteitsbedrijven. Voor zonne-energie  ¥ 0,25/kWh voor installaties groter dan 10 kW gedurende 10 jaar. Installaties in woonhuizen kleiner dan 10 kW krijgen ¥ 0,48/kWh. Voor wind is een nieuw regiem uitgebracht door METI. De huidige RPS komt neer op een 17 jaar afnameperiode voor ¥ 0,17/kWh. De Japan Wind Power Association zou dat graag naar 20 jaar brengen tegen ¥ 20-24/kWh.

Het geïnstalleerd vermogen aan hernieuwbare energie per 31 juli 2010 geeft het volgende beeld:

Windenergie

De hernieuwde belangstelling voor renewables betekent niet automatisch nieuwe kansen voor bedrijven in Japan. Japanse bedrijven in windenergie zochten gezien de eindeloze politieke discussies in het parlement hun heil vooral in het buitenland, waar de opdrachten voor windenergieprojecten eenvoudiger te krijgen zijn. Uiteindelijk heeft de eigen markt daar wel van te lijden, omdat vanwege de zwakkere euro bedrijven als Vestas Wind Systems uit Denemarken en andere Europese bedrijven klaar staan om de Japanse markt te betreden zou gauw daar kansen liggen. Bovendien zal er op windgebied ook meer concurrentie ontstaan omdat landen als China (Sinovel Wind Group Co. en Goldwind Science & Technology Co.) en India (Suzlon Energy Ltd.) hun aandeel in de wereldwijde windmarkt dit jaar zullen vergroten. China en India ondersteunen projecten met windturbines gemaakt door locale bedrijven met subsidies en belastingvoordelen voor groene projecten.

Geothermische energie
In 2008 publiceerde het Institute of Advanced Industrial Science and Technology (AIST) een rapport waarin het aantoonde dat Japan de capaciteit heeft om 23 GW aan geothermische energie te produceren. Dit is ongeveer de hoeveelheid van twintig kerncentrales. Wereldwijd bevindt Japan zich daarmee in een derde positie na Indonesië en de VS. Op dit moment heeft Japan achttien geothermische energiestations. De meeste liggen in de prefecturen Kyushu en Tohoku. De ontwikkelingskosten en regelgeving zorgen voor grote problemen. Geothermische bronnen worden vaak aangetroffen bij hete bronnen in privaat eigendom. De eigenaren verzetten zich meestal tegen de bouw van de nodige faciliteiten om de warmte te benutten. Een ander probleem wordt veroorzaakt door de locatie van de geothermische bronnen. Meer dan tachtig procent bevindt zich in publiek toegankelijke parken, hetgeen de ontwikkeling belemmert (2).

Zonne-energie
Al voor 11/3 zijn er in Japan grootschalige zonne-energie initiatieven genomen, onder andere  door tegenstanders van kernenergie. Masayoshi Son, president van het mobiele telefoonbedrijf Softbank Corp. heeft ondertussen 35  gouverneurs van prefecturen overgehaald mee te werken aan zijn megasolar power plan (zie figuur 1). De kernramp heeft de interesse in dit plan alleen maar versterkt. In juli lanceerden deze gouverneurs de Renewable Energy Council. Tijdens de eerste vergadering is een ambitieus plan van de introductie van zonne- en windenergie geïntroduceerd. De raad doet een sterk beroep op de overheid om een wet aan te nemen die de elektriciteitsbedrijven dwingt de alternatieve stroom af te nemen. In het plan is sprake van een tiental megasolar plants met een vermogen van 20.000 kW voor de opwekking van elektriciteit op braakliggende landbouwgronden en andere grote terreinen. Softbank is van plan om een experimentele plant te bouwen in Obihiro in Hokkaido (3).

Figuur 1. Son’s Japan.

Onder de deelnemende prefecturen zijn ook Fukushima en Shizuoka aanwezig. Onder de twaalf prefecturen die niet deelnemen bevinden zich Aomori, Nigata en Fukui, die kerncentrales in hun regio huisvesten. De keuze voor deelname wordt vertroebeld door de grote overheidssubsidies (2007:  totaal $ 1,57 miljard exclusief $ 400 miljoen aan brandstofbelasting en genereuze donaties afkomstig van elektriciteitbedrijven) die prefecturen ontvangen wanneer zij een kerncentrales huisvesten. Enerzijds maakt dat hen afhankelijk, anderzijds zijn zij geneigd om gemakkelijk steun te geven aan dit initiatief.

Op gebied van zonne-energie is meer gaande dan alleen de plannen van Softbank. In de buurt van Tokyo, in Kawasaki, heeft TEPCO reeds een forse zonne-energie plant gerealiseerd met 37.926 zonnepanelen op elf hectare grond. De Ukushima plant had een aantal gunstige omstandigheden waardoor het een ideale plaats is voor zonne-energie. De plant bevindt zich op een vuilstortplaats, waar de eerstkomende twintig jaar niet gebouwd mag worden. Bovendien bevindt de plant zich dichtbij het vliegveld Haneda waar geen hoogbouw geduld wordt. Drie jaar geleden besloot de stad daarom de locatie vrij te geven voor bouw van de plant, te meer daar de onroerend goed belasting extra inkomsten voor de stad betekenen. In augustus is de plant van start gegaan. De plant wordt gerund door de stad Kawasaki en TEPCO gezamenlijk. Samen gaan zij binnenkort ook de 23 hectare grote zonne-energie plant op het nabij gelegen kunstmatige eiland Igoshima in gebruik nemen. Gecombineerd leveren deze plants 20.000 kW (4).

TEPCO loopt hiermee vooruit op de andere negen Japanse elektriciteitsbedrijven die elk voor zich ook plannen hebben om met megasolar plants te starten. Zij hebben dertig locaties op het oog, inclusief Ukushima, die tegen 2020 moeten 140.000 kW aan stroom kunnen genereren. Volgens Shinichiro Takiguchi van het Japan Research Institute zijn grote zonne-energie plants nog niet erg rendabel. Zeker als de locatie ver ligt van het stroomnet zijn er veel bijkomende transportkosten voor elektriciteitsbedrijven. Ook de zonnepanelen en componenten van het systeem zullen nog goedkoper moeten worden. Veel zal afhangen van de prijzen die de Japanse overheid gaat vast stellen voor het feed-in tariff dat nog in augustus door het parlement opnieuw moet worden goedgekeurd. De keus is tussen lage prijzen, die de industrie steunen of hogere prijzen die een steun voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie betekenen.

Ook andere bedrijven zijn van plan te gaan investeren in megasolar plants. Handelshuis Mitsui & Co gaat samen met Tokio Marine Asset Management  Co. een fonds opzetten van waaruit verspreid over Japan tien grote plants met ieder 1000-2000 kW aan vermogen moeten worden gefinancierd (5).

Bronnen

1. Japan’s RPS:  http://tinyurl.com/3nu8xx3.
2. Geothermal Powerplants in Japan: http://tinyurl.com/3ecvwep.
3. Son’s Softbank on megasolar: http://tinyurl.com/3kzek4k.
4. TEPCO’s megasolar plant in Kawasaki: http://tinyurl.com/3hdpfga.
5. Solar plant cleans Kawasaki image: http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nb20110817a2.html.