Rob Stroeks, NOST Tokyo
Origineel gepubliceerd op de site van Agentschap NL.
Samenvatting
De Japanse industriële biotechnologie zit weer in de lift, nadat deze sector sinds begin jaren negentig op een laag pitje stond. Op de BioJapan 2010, de jaarlijkse beurs voor deze sector, presenteerden grote Japanse bedrijven hun kennis. Een deel van deze kennis heeft lang in de vorm van patenten op de plank gelegen, wachtend op de juiste partner en het juiste moment. Een goed voorbeeld is het werk van professor Yasushi Morikawa van Nagoya University of Technology. Onder grote belangstelling maakte hij op de beurs een enzym bekend dat een doorbraak kan betekenen in de productie van biobrandstof uit oneetbare plantendelen.
Details
Morikawa was vijfentwintig jaar geleden een van de onderzoekers van Kyowa Hakko Kirin, een grote producent van fermentatieproducten. Het bedrijf ontwikkelde destijds de Trichoderma reesi, een fungus die grote hoeveelheden enzymen produceert. De T. reesi maakt drie soorten enzymen die samen cellulose efficiënt in suiker omzetten. Anno 1985 waren er weliswaar voldoende financiële middelen om alle mogelijke innovatiepaden tegelijkertijd te bewandelen, maar er was nog niet voldoende kennis en technologie om de enzymen efficiënt toe te passen. Net als bij andere bedrijven met soortgelijke ontwikkelingen in de sector, stopte Kyowa Hakko Kirin de ontwikkelingen en belandde de stam in de la.
Genetisch gemodificeerd
De tijden zijn veranderd: biotechnologie is veel verder ontwikkeld en de vraag naar alternatieve brandstoffen is gegroeid. Morikawa en zijn team onderzoekers van Osaka University en de bio-industrie vereniging Japan Bioindustry Association (JBA) plantten een beta-glucosidase gen van een andere fungus in het genoom van de T. reesi. Dit gen is actief in het afbreken van cellulose naar glucose, ofwel suiker. Het nieuwe enzym dat deze genetisch gemodificeerde T. reesi produceert is maar liefst acht maal zo efficiënt als vergelijkbare enzymen. Het team denkt zelf dat er niet veel sterkere enzymen zijn en is hard op weg om het commercieel te maken.
Internationaal
Verschillende buitenlandse bedrijven hebben interesse in het enzym van Morikawa. Bedrijven als Genencor uit de VS en Novozymes uit Denemarken ontwikkelen en verkopen enzymen aan grote olie- en energieleveranciers voor experimenten met biobrandstof. De buitenlandse interesse is nodig om de Japanse enzymen-industrie weer op de rails te zetten. Het zal echter lastig zijn, aldus de onderzoekers, om enzymen als losse producten in te voeren en in te zetten voor de productie van biobrandstoffen. De fungi die de enzymen produceren moeten ter plekke worden geteeld en dat vraagt om een bredere samenwerking voor het productieproces.
Openheid
Het tij is ook gekeerd wat betreft openheid voor internationale samenwerking. Zo gaf de Japanse premier Naoto Kan deze week nog aan meer openheid te willen. Hij keurde een plan goed om tot vrijere handel te komen in de Pacifische regio. Deze plannen werden in Yokohama besproken tijdens de top van landen in deze regio, de Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). Japan streeft er onder meer naar om de dure yen te beteugelen en om territoriale geschillen met China en Rusland bij te leggen.
Het meegaan met de Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement (TPP) over vrije handel typeert de situatie waarin Japan zich nu bevindt. Het lijkt erop dat de agrarische sector een moeilijke tijd tegemoet gaat: de zwaar gesubsidieerde landbouw kost de overheid veel geld en de lobby van de sterk vergrijzende landbouwers ebt langzaam weg. De industrie ziet de fabrieken langzamer draaien en heeft grote behoefte aan een lagere yen. De enige optie voor het land is openheid. Daar lijkt Kan nu voor te kiezen. Hij vergeleek de openstelling met die van de negentiende eeuw, toen een einde kwam aan meer dan twee eeuwen isolatie en buitenlandse handel die zich beperkte tot China en Nederland.
De boodschap van Kan is belangrijker dan ‘met het blote oog’ te zien is. De Japanse industrie reageert meestal actief op veranderende kaders die de overheid stelt. Zo had een schijnbaar eenvoudige speech van de vorige premier Hatoyama voor de VN in 2009 grote impact. Daarin stelde hij stelde dat Japan in 2020 de CO2-uitstoot met 25% zal verminderen. Deze speech leidde tot een nationaal Green Innovation beleid, veel groene bedrijfsstrategieën en groeiende aandacht voor duurzaamheid in alle hoeken van de samenleving. Zo zal Kan’s bericht over openheid nu leiden tot versnelde actie van bedrijven richting meer internationale samenwerking.
Websites
- Kyowa Hakko Kirin Co., Ltd: www.kyowa-kirin.co.jp/english
– JBA: www.jba.or.jp/english/index.html
